- آبان ۹, ۱۴۰۱
- ارسال شده توسط: مدیر سایت
- بخش:
۱ اگر بخواهیم عقلانیت در مصرف انرژی و بهره‌وری انرژی را تنها با یک شاخص اندازه بگیریم، آن شاخص شدت مصرف انرژی است. مقایسه میزان شدت مصرف انرژی در ایران و جهان (شکل ۱) نشان می‌دهد در کشورمان برای هر هزار دلار درآمد، ۲۳۲ کیلوگرم معادل نفت خام۱، انرژی مصرف می‌شود؛ این در حالی است که همین رقم برای میانگین جهان ۱۱۱ کیلوگرم معادل نفت خام است.
شکل ۱ . شدت مصرف انرژی در ایران و جهان
۲ آن چه در نمودار شکل ۱ نگران‌کننده است تنها رقم بالاتر شدت مصرف انرژی کشور در مقایسه با جهان نیست، متاسفانه شدت مصرف انرژی در سی سال گذشته روندی افزایشی داشته است. روند فزاینده شدت مصرف انرژی در کشور در حالی رخ می‌دهد که جهان با شیب معکوس در حال کاهش شدت مصرف انرژی است. به علاوه در میان ۴۳ کشور جهان از مناطق مختلف که آمار شدت مصرف انرژی آن‌ها را ENERDATA منتشر کرده است، ایران در سال ۲۰۲۱ رتبه نخست شدت مصرف انرژی را از آنِ خود کرده است!
۳ برای درک ملموس‌تر این حجم از بدمصرفی، مقدار مصرف انرژی در واحد سطح خانوار ایرانی را با کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی مقایسه کرده‌ایم. همان‌طور که نمودار شکل ۲ نشان می‌دهد حتی مصرف انرژی در سردسیرترین کشورها مانند فنلاند هم از ایران کمتر است!
شکل ۲ . مصرف انرژی به ازای واحد سطح خانه
۴ شوربختانه یا خوشبختانه دیگر سوختی برای سوزاندن باقی نمانده است. نمودار شکل ۳ نشان می‌دهد عدم توازن میان عرضه و تقاضای گاز در سال‌های پیش‌رو شدت می‌گیرد و با همین رویه مصرف کنونی، منابع گازی کشور در سال ۱۴۲۰ تنها قادر به پاسخگوییِ کمتر از نیمی از نیاز مصرف است.
شکل ۳ . عدم توازن عرضه و تقاضای گاز طبیعی تا سال ۱۴۲۰
موارد چهارگانه مورد اشاره در بالا حکایت از آن دارند که اجرای سیاست‌های بهره‌وری انرژی یک الزام است و دیگر نباید به آن به چشم یک انتخاب نگریست.
یکی از رویکردهای کاهش مصرف انرژی که می‌توان در سطح وزارت نیرو به آن پرداخت، کاهش تلفات شبکه برق است که به طور جدی از سال ۱۳۸۶ و با رسیدن تلفات شبکه به مرز ۲۰ درصد دنبال شده است. اجرای موفقیت‌آمیز طرح ملی کاهش تلفات و ممارست بر اجرای راهکارهای تدوین شده منجر شد تا تلفات شبکه برق در کمتر از ۵ سال به حدود ۱۵ درصد کاهش یابد (شکل ۴). این روند با کلید خوردن طرح جهادی کاهش تلفات در سال ۱۳۹۳ با هدف تک‌رقمی کردن تلفات شبکه توزیع برق کشور ادامه یافت و با عزم جدی و تمرکز شرکت‌های توزیع برای نخستین بار تلفات توزیع به کمتر از ۱۰ درصد رسید.
شکل ۴ . پنج دهه تلفات شبکه توزیع برق ایران
بدیهی است کاهش بیشتر تلفات بسیار دشوارتر است و به منابع و تلاش بیشتری نیاز دارد و نمی‌توان انتظار داشت همچون گذشته شاهد کاهش شدید تلفات باشیم. اما همچنان باید تا رسیدن به سطح قابل قبول تلفات در مقایسه با کشورهای پیشرفته در دستور کارمان قرار داشته باشد.
رویکرد دیگری که برای بهبود شدت مصرف انرژی باید در نظر داشت، مدیریت سمت تقاضا است که با وجود تلاش‌های جسته و گریخته در کشور، و تصویب قانون جامع و کامل اصلاح الگوی مصرف، آنچنان که شایسته است به آن توجه نشده است. مدیریت سمت تقاضا و مهار مصرف انرژی از سوی مصرف‌کننده نهایی، اصلی‌ترین راهکار بهبود بهره‌وری انرژی محسوب می‌شود. این رویکرد مادامی که تامین انرژی در سبد هزینه‌های خانوار سهم ناچیزی داشته باشد و فرهنگ جامعه نسبت به موضوع مصرف بهینه انرژی حساسیت نداشته باشد، به ثمر نمی‌نشیند.
با توجه به ۴ بند مورد اشاره در بالا، موضوع بهره‌وری انرژی دیگر تنها یک انتخاب نیست، بلکه گزینه‌ای حتمی است که باید در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های کلان کشوری در بخش‌های مختلف وزارت نیرو و وزرات نفت و همچنین بخش خصوصی فعال در این حوزه با جدیت به آن پرداخته شود.
۱ . برای محاسبه این شاخص، با در نظر گرفتن ارزش حرارتی هر سوخت و میزان مصرف، آن را با ارزش حرارتی هر کیلوگرم نفت‌خام، معادل سازی کرده و به آن کیلوگرم معادل نفت خام می‌گویند.